Rozwód

07 Luty 2012 | Autor: Paweł Borek | 0 komentarzy

Przesłanki rozwodu

            W świetle obowiązujących przepisów prawa polskiego małżeństwo ustać może jedynie wskutek śmierci jednego z małżonków, uznania małżonka za zmarłego oraz rozwiązania przez rozwód. Aby doszło do orzeczenia rozwodu muszą zaistnieć ku temu podstawy (przesłanki) wymagane przez prawo. Zgodnie z art. 56 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. 1964, Nr 9, poz. 59 t.j. ze zm.) Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód. Przepis ten określa tzw. pozytywne przesłanki rozwodu, tj. podstawy, które muszą zaistnieć, by rozwód mógł zostać orzeczony. Aby rozwiązać małżeństwo sąd rozpoznający sprawę będzie musiał ustalić, iż między małżonkami nastąpił rozkład pożycia, który polega na ustaniu niegdyś łączących małżonków więzi duchowej (miłości, zaufania), fizycznej oraz gospodarczej (wspólne zamieszkiwanie, dążenie do powiększenia majątku wspólnego). Aby stać się przesłanką rozwodu rozkład ten musi być zupełny, tj. wszystkie z trzech wyżej wymienionych więzi małżeńskich muszą ustać łącznie, oraz trwały, co oznacza, że rozkład pożycia trwa od pewnego czasu i nie istnieją perspektywy przywrócenia więzi małżeńskich. Warto podkreślić, iż przekonanie jednego z małżonków, że możliwy jest powrót do wspólnego pożycia nie wykluczy orzeczenia rozwodu. Sąd jednak zawsze bada okoliczności konkretnej sprawy obiektywnie, indywidualnie podchodząc do sytuacji życiowej stron procesu.

            Wyżej wymienione przesłanki nie wystarczą do tego, by orzec rozwód, jeśli na przeszkodzie rozwiązaniu małżeństwa staną tzw. przesłanki negatywne, które wymienia się w art. 56 § 2 i 3 k.r.o. Do nich ustawodawca zaliczył: sprzeczność rozwodu z zasadami współżycia społecznego, w tym godzenie w dobro wspólnych małoletnich dzieci oraz żądanie rozwodu przez małżonka, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia. Podkreślić należy, iż sąd nie orzeknie rozwodu jeżeli byłoby to sprzeczne z dobrem wspólnych małoletnich dzieci małżonków, np. gdy sąd ustali, iż dziecko zbyt silnie będzie przeżywać rozstanie rodziców i będzie to miało bardzo negatywny wpływ na jego rozwój psychiczny i emocjonalny, to pomimo faktu, iż między małżonkami istnieje  zupełny i trwały rozkład pożycia rozwód nie zostanie orzeczony. Podkreślić należy, iż chodzi tu o dzieci wspólne i małoletnie, a więc także dzieci adoptowane. Natomiast nie będzie brane pod uwagę dobro dzieci jednego z małżonków (pasierbów, choćby dotąd wspólnie zamieszkiwały ze stronami) ani wspólnych dzieci pełnoletnich. Dobro tych osób może być brane pod uwagę tylko w ramach oceny zgodności rozwodu z zasadami współżycia społecznego. Przesłanka ta dotyczy ogólnych zagadnień z dziedziny etyki i może stanąć na przeszkodzie rozwiązaniu małżeństwa (np. chęć rozwiązania małżeństwa z powodu kalectwa drugiego z małżonków). Wreszcie trzecia z przesłanek wymaga szerszego omówienia. W przypadku bowiem gdy sąd ustali, iż wyłączną winę za rozkład pożycia małżeńskiego ponosi jeden z małżonków i właśnie ten małżonek żąda rozwiązania małżeństwa sąd nie będzie mógł orzec rozwodu jeśli małżonek niewinny nie wyrazi na to zgody. Tylko wyjątkowo sprzeciw małżonka niewinnego może zostać pominięty przez sąd: jeśli bowiem odmowa z jego strony zostanie uznana za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego, to rozwód zostanie orzeczony.

Skutki rozwodu

Orzeczenie rozwodu w sferze prawnej wywołuje następujące konsekwencje:

• ustaje małżeństwa; małżonkowie stają się osobami stanu wolnego ,  mogą zawrzeć nowy związek małżeński;
• małżonek, który zmienił nazwisko w związku z wstąpieniem w związek małżeński może powrócić do poprzedniego nazwiska
• ustaje ustawowa wspólność majątkowa małżonków (jeżeli małżonkowie nie pozostawali w ustroju rozdzielności majątkowej) – małżonkowie będą mogli dokonać podziału majątku wspólnego zgromadzonego w czasie trwania ich małżeństwa;
• obowiązek alimentacyjny między małżonkami zostaje ukształtowany na nowych zasadach;
• sposób wykonywania władzy rodzicielskiej nad dziećmi zostaje ukształtowany na nowo, bowiem faktycznie tylko jedno z byłych małżonków będzie przebywać na co dzień z dzieckiem, o zakresie władzy rodzicielskiej i kontaktach z dziećmi po rozwodzie rozstrzyga z reguły sąd, który orzekł rozwód.

Proces rozwodowy

            Wszczęcie procesu o rozwód następuje przed sądem okręgowym wg ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli choćby jedno z małżonków w okręgu tego sądu nadal zamieszkiwało. Sądem drugiej instancji jest sąd apelacyjny. Warto zaznaczyć, iż sprawy rozwodowe nie są przedmiotem merytorycznego rozpoznania przez Sąd Najwyższy, bowiem w tych sprawach skarga kasacyjna nie przysługuje.

Opłata sądowa od pozwu o rozwód wynosi 600 zł. 

Wyrok rozwodowy

Sąd orzeka rozwód wyrokiem, w którym rozstrzyga następujące zagadnienia:

1. rozwiązanie małżeństwa (albo odmowa orzeczenia rozwodu) i ustalenie kwestii winy za rozkład pożycia; warto nadmienić, iż sąd może orzec rozwód z winy jednego małżonka albo obojga małżonków, uznać, że żadne z małżonków nie ponosi winy za ten rozkład, alternatywnie sąd może zaniechać orzekania o winie, ale uczyni tak tylko na zgodny wniosek obojga małżonków (wówczas małżonkowie w świetle prawa będą uchodzić za niewinnych rozkładu pożycia);
2. władza rodzicielska i kontakty z dzieckiem – warto wskazać, iż małżonkowie będą mogli przedstawić sądowi projekt porozumienia dotyczącego sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej oraz projekt kontaktów z dzieckiem, wówczas sąd zamiast ograniczać władzę rodzicielską jednemu z rodziców będzie mógł pozostawić tę władzę obojgu małżonkom;
3. alimenty na rzecz dziecka – sąd ustala w jakiej wysokości każdy z małżonków jest zobowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka, przy czym wysokość renty alimentacyjnej uiszczanej przez jedno z rodziców zależy od usprawiedliwionych potrzeb małoletniego dziecka oraz majątkowych i zarobkowych możliwości zobowiązanego rodzica;
4. sprawy mieszkaniowe – jeżeli małżonkowie zajmują wspólne mieszkanie, sąd w wyroku rozwodowym orzeka także o sposobie korzystania z tego mieszkania przez czas wspólnego w nim zamieszkiwania rozwiedzionych małżonków; w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, sąd może nakazać jego eksmisję na żądanie drugiego małżonka; na zgodny wniosek stron sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec również o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe;
5. podział majątku wspólnego – kwestia ta jest rzadko rozstrzygana w wyroku rozwodowym, bowiem sąd może dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu, konieczny w tym wypadku będzie wniosek co najmniej jednego małżonka oraz obopólna chęć wzajemnego rozliczenia się z drugim małżonkiem; jakiekolwiek spory na tle majątkowym spowodują nieuwzględnienie  wniosku w tym zakresie.

            Z powyższego wynika, iż rozwód rodzi wiele istotnych kwestii dotyczących życia małżonków, a także ich dzieci. Nierzadko skomplikowana sytuacja życiowa stron procesu rozwodowego rodzi potrzebę skorzystania z pomocy fachowych pełnomocników.

Paweł Borek
aplikant radcowski

Czytaj więcej